تحلیل معناشناسیک و ریخت‌شناسیک جدل‌گونه‌های هجویری

جدل از گونه­های بیانی قیاس در علم منطق است که به شیوه پرسش و پاسخ بین دو تن به کار می‌رود. در این جستار ابتدا با توجه به تعریف جدل و نوع مباحثات دیالکتیکی کشف­المحجوب، تعبیر «جدل­گونه» که حدودی معنایی و مصداقی مابین مناظره و جدل دارد، برگزیده شد. سپس کل جدل­گونه­ها تحت دو عنوان کلی تحلیل «معناشناسیک» و «ریخت­شناسیک» مورد نقد و ارزیابی قرار گرفت. در بخش نخست، از رهگذر محتواشناختی جدل­ها، مهم­ترین دغدغه­های فکری و عقیدتی صوفیان و عالمان دینی آن دوران به دست آمد و در بخش دوم، کلّ جدل­­ها از نظر شکل و ریخت کلّی توصیف شد و با این توصیف، سه ضلع اصلی مثلث جدل­گونه­ها تبیین شد که عبارت است از: مخاطب، شگرد، شکل؛ این سه عنصر در رابطه­ای متقابل و متداخل، ساختار و هندسه غالب جدل­گونه­های هجویری را ترسیم می­کند. در این میان از مباحث گفتمان­شناختی و جامعه‌شناختی اثر نیز غافل نبوده­ایم.